“Nigdy nie podejmuj trwałej decyzji opartej na tymczasowej emocji.”
~Autor nieznany
Codziennie podejmujemy miliony decyzji nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Od pozornie błahych-czy pospać jeszcze 5 minut, w co się ubrać lub czy zagadnąć sąsiada do bardziej poważnych jak zakup auta, wybór partnera życiowego czy ścieżki kariery.
Najnowsze badania pokazują , że brak jest decyzji stricte racjonalnych, “na zdrowy rozum”, obdartych z emocji.
Weźmy prosty przykład Oli. Jest nasza koleżanką z pracy. Znamy ja od kilku tygodni, dobrze nam się razem rozmawia. Proponujemy jej wspólne wyjście na basen. Zdaje się, że jest trochę przygnębiona. Pytamy ja o powód. Okazuje się, że w dzieciństwie ktoś zepchnął ja z molo do jeziora i o mały włos nie utonęła. Nasze pytanie przywołało w jej pamięci nieprzyjemne doświadczenia i emocje. Na ich podstawie Ola podjęła decyzję. Gdyby jej doświadczenie było pozytywne możliwe że podjęłaby inna decyzję.
Zarówno emocje podstawowe jak i złożone mogą nas popychać do określonych działań/decyzji i tak:
Uczucie Strachu – może skłonić nas do unikania ryzyka i podejmowania bezpiecznych decyzji.
Radość – często sprawia, że jesteśmy skłonni do podejmowania ryzyka i podejmowania decyzji, które przyniosą nam satysfakcję
Złość – może wpływać na nasze podejmowanie decyzji, prowadząc do impulsywnych wyborów.
Emocje złożone również wywołują określone decyzje dotyczące naszego zachowania. Dla przykładu wdzięczność spowoduje w nas chęć odwdzięczenia się drugiej osobie lub uczynienia czegoś dobrego dla innej osoby, wpłacenia datku dla fundacji itp.
Dodatkowo emocje wpływające na decyzje możemy podzielić na:
- Emocje integralne wynikają z bieżącego osądu lub aktualnego wyboru, silnie i stale kształtują podejmowanie decyzji.
- Emocje incydentalne zaś wytwarzają wpływy niechciane i nieświadome, są mniej rozpoznawalne i bardziej rozlane. Łatwo przenoszą się z jednej sytuacji na inną, np. jesteśmy rozgniewani na kierowcę, który zajechał nam drogę i przenosimy swoje negatywne emocje na pierwszego spotkanego po drodze pracownika.
Na procesy podejmowania decyzji mogą jeszcze wpływać następujące złożone efekty, będące formą chwilowych emocji:
Efekt czystej ekspozycji – bardziej lubimy to co znamy, często się z tym stykamy, nawet nieświadomie.
Niechęć do straty – badania dowodzą, że trudniej zdecydować na mniejsza stratę nawet jeśli oferowany zysk byłby większy. Strata boli bardziej niż cieszą nas zyski. Tym większa niechęć do zmiany decyzji im więcej włożyliśmy czasu, energii, funduszy, zaangażowania w np. relację, pracę czy inwestycję.
Efekt czystej ekspozycji plus niechęć do straty wywołują potężny efekt i skłaniają nas do zachowania statusu quo czyli zostanie w strefie komfortu, przy tym co znane, bezpieczne.
Jedno jest pewne…
Pod wpływem chwilowych emocji możemy podejmować decyzje, które w dłuższej perspektywie będą niekorzystne. Najczęściej decyzje podjęte pod wpływem silnych emocji uważamy potem za nietrafione, nierzadko ich żałując. Natomiast będąc w stanie emocji spokojnych-częściej podejmujemy trafne i bardziej wyważone decyzje.
Co warto zrobić aby nie dać się ponieść chwilowym emocjom-zarówno tym pozytywnym jak i negatywnym, silnym czy subtelnym?
- najprostszy sposób to analiza za i przeciw, zajęcie się czymś innym i powrót do podjęcia decyzji po określonym przez nas czasie– 30 minut/2 godzin czy kolejnego dnia ( stare przysłowie mówi o “przespaniu się z decyzją”)
- Ustalić dokładnie kryteria wyboru i tylko do nich się ograniczać (unikać rozpraszaczy, reklam, ofert wywołujących emocje) i nie przymykać oka pod wpływem emocji na odbiegające od naszych kryteriów cechy
- Nabranie dystansu
-tutaj pomocna może być metoda 10-10-10 Suzy Welch. Polega ona na przeanalizowaniu decyzji z perspektywy 10 minut -10 miesięcy-10 lat po jej podjęciu
-równie pomocne może być zapytanie siebie “Co w tej sytuacji poradziłbyś najlepszemu przyjacielowi?”
4. Zastosowanie technik minimalizowania emocji i przyjrzenie się im jako czynnikom podejmowania decyzji-poruszymy je w kolejnym wpisie 🙂
Autor:
Ewelina Wysocka, Project Manager w pracujmniej.pl. Uwielbia czytać książki i porządkować zawartą w nich wiedzę w przystępny sposób dlatego w naszym zespole zajmuje się tworzeniem treści. Odpowiada również za organizację projektów szkoleniowych. Oprócz zainteresowania psychologią i rozwojem osobistym jej pasją jest biohaking.