Ważną częścią naszego życia jest umiejętność rozpoznawania swoich emocji i uczuć. W dzisiejszym wpisie uporządkujemy wiedzę na ich temat.
Czym są emocje?
Niektórzy piszą o nich, że to zjawiska behawioralne, które obejmują wiele poziomów neuronalnej i chemicznej integracji. Jeszcze inni, że to stany psychiczne, które wywołują określone zmiany fizjologiczne, somatyczne, poznawcze czy związane z zachowaniem. Najprościej rzecz ujmując emocje to niezależne(nie decydujemy się na ich odczuwanie) od nas reakcje naszego umysłu czy ciała na sygnały z zewnątrz. Informują nas one o ważnych wydarzeniach i wpływają na nasze decyzje.
Czym są emocje proste?
Jednym z najbardziej znanych psychologów badających emocje podstawowe był Paul Ekman. Prowadził on obserwacje ludzi wystawiając ich na działanie tych samych zdjęć. Swoje eksperymenty prowadził również w niecywilizowanych częściach świata. Podczas swoich badań doszedł do wniosku, że reakcje ludzi na widziane obrazy nie różnią się znacząco między kulturami, a więc…
Emocje podstawowe to uniwersalne emocje występujące niezależnie od kultury.
Na początku Ekmann wyodrębnił 6 emocji podstawowych:
-strach,
-smutek,
-złość,
-szczęście,
-zaskoczenie,
-wstręt:,
a w 2004 roku dodał do tej listy jeszcze jedną:
-pogardę.
(źródło:10.1 Emocje – Psychologia | OpenStax)
Ekmann twierdzi, że są one głęboko zakorzenione w naszych organizmach oraz wywołują w nich kaskadę reakcji np. przyśpieszone bicie serca kiedy jestesmy zezłoszczeni.
Emocjami prostymi zajmował się również Robert Plutchik. Wg jego teorii emocje proste są obserwowane na różnych poziomach filogenetycznych czyli nie tylko u ludzi. Mają one związek z przetrwaniem jednostki i gatunku. I tak na przykład strach pomaga unikać niebezpieczeństwa, a radość motywuje nas do powtarzania zachowań, które prowadzą do satysfakcjonujących wyników.
Wyróżnił on 8 emocji podstawowych:
-radość,
-smutek,
-zaufanie,
-obrzydzenie,
-strach,
-złość,
– zaskoczenie,
-oczekiwanie.
Są to emocje, których zdolność odczuwania
nabywamy w ciągu życia, wraz z wiekiem, wraz z przyswajania norm społecznych pod wpływem życia w społeczeństwie, nurtów myślowych. Małe dziecko nie odczuwa emocji złożonych,np. nie wstydzi się swojego ciała czy nie ma poczucia winy. ale pewne ich złożoność można już zaobserwować u przedszkolaka.
Czym są zatem emocje złożone?
Są one połączeniem dwóch lub większej ilości emocji podstawowych.
Plutchik umieścił emocje proste i złożone oraz ich kombinacje na w trójwymiarowych diagramie zwanym kołem emocji Plutchika:
Jak czytać koło emocji?
Plutchik emocje podstawowe ulokował tak, aby przeciwne doznania znajdowały się na przeciwległych miejscach. Połowa z tych emocji to tzw. emocje pozytywne, a druga połowa to tzw. emocje negatywnych– np. radość jest przeciwna do smutku, zaskoczenie jest przeciwne do niecierpliwości, zaufanie jest przeciwne do obrzydzenia, a złość jest przeciwna do strachu. Każdą emocję wyjaśnił szczegółowo i podzielił na podgrupy pierwszorzędne, drugorzędne i trzeciorzędne. Jego model ukazuje bardzo ciekawą korelację między emocjami, ich intensywnością i polaryzacją. Emocje, które w pewien sposób sąsiadują na diagramie, gdy są odczuwane jednocześnie tworzą nowe emocje. Mieszanina dwóch dowolnych pierwotnych emocji jest nazywana przez Plutchika diadą. Na przykład, diada radości i zaufania to miłość. Diady z przeciwstawnych emocji nie mogą zostać utworzone, gdyż zachodzi między nimi konflikt.
| Podstawowe diady (często odczuwalne) | Drugorzędne diady (czasami odczuwalne) | Trzeciorzędne diady (rzadziej odczuwalne) | Przeciwieństwa |
| radość + zaufanie → miłość | radość + strach → poczucie winy | radość + zaskoczenie → zachwyt | radość + smutek → konflikt |
| zaufanie + strach → uległość | zaufanie + zaskoczenie → ciekawość | zaufanie + smutek → sentymentalizm | zaufanie + wstręt → konflikt, |
| strach + zaskoczenie → poruszenie | strach + smutek → rozpacz | strach + wstręt → wstyd | strach + gniew → konflikt |
| zaskoczenie + smutek → rozczarowanie | zaskoczenie + wstręt → szok | zaskoczenie + gniew → oburzenie | zaskoczenie + przeczuwanie → konflikt |
| smutek + wstręt → żal | smutek + gniew → cierpienie | smutek + przeczuwanie → pesymizm | – |
| wstręt + gniew → pogarda | wstręt + przeczuwanie → cynizm | wstręt + radość → patologia | – |
| gniew + przeczuwanie → agresja | gniew + radość → duma | gniew + zaufanie → dominacja | – |
| przeczuwanie + radość → optymizm | przeczuwanie + zaufanie → fatalizm | przeczuwanie + strach → lęk | – |
(źródło:Wikipedia Teoria emocji Plutchika – Wikipedia, wolna encyklopedia)
Autor:
Ewelina Wysocka, Project Manager w pracujmniej.pl. Uwielbia czytać książki i porządkować zawartą w nich wiedzę w przystępny sposób dlatego w naszym zespole zajmuje się tworzeniem treści. Odpowiada również za organizację projektów szkoleniowych. Oprócz zainteresowania psychologią i rozwojem osobistym jej pasją jest biohaking.